Η αύξηση της τιμής
του πετρελαίου κατά 30% μέσα σε ένα χρόνο, αγγίζοντας το ιστορικό ρεκόρ του 1,40
περίπου ευρώ / λίτρο, ανάγκασε χιλιάδες
καταναλωτές να στραφούν σε οικονομικότερες και εναλλακτικές μορφές θέρμανσης,
αλλά και την πάσης φύσεως καύση ξύλου ή βιομάζας, όπως τα τζάκια, τις
ξυλόσομπες και τις σόμπες με πέλετ.
Τα δυσβάσταχτα μέτρα περικοπής
μισθών και συντάξεων, δεν άφησαν άλλωστε περιθώρια επιλογών στα χαμηλά και
μεσαία νοικοκυριά, ενώ την ίδια στιγμή οδήγησαν στη δημιουργία "ομίχλης
από αιθάλη", θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή μας.
Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι
πρόκειται για τα πιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία μικροσωματίδια, καθώς
εισχωρούν στον οργανισμό μας, με απρόβλεπτες και ανεπιστρεπτί δραματικές
επιπτώσεις.
Σε μεγαλύτερο κίνδυνο τίθεται η υγεία μας,
εάν η ποιότητα του ξύλου που καταναλώνεται στα σπίτια είναι χαμηλή, με πολλή
υγρασία ή εάν περιέχονται μελαμίνες, νοβοπάν, χρώματα ή πλαστικά, καθώς οι
εκπομπές των αρωματικών υδρογονανθράκων και των διοξινών είναι υψηλότερες.
Τα υπέρλεπτα αιωρούμενα σωματίδια θεωρούνται
τα πιο επικίνδυνα για την δημόσια υγεία καθώς λόγω της μικρής τους διαμέτρου
μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες . Ενοχοποιούνται
για την εμφάνιση νόσων του αναπνευστικού, καρδιαγγειακών προβλημάτων ακόμη και
με καρκίνο του πνεύμονα
Τι είναι όμως η αιθαλομίχλη;
Η αιθαλομίχλη είναι ένα είδος
ατμοσφαιρικής ρύπανσης . Ο όρος αυτός πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε στις αρχές του
20ου αιώνα για να περιγράψει την ομίχλη από καπνό που σκέπαζε το Λονδίνο ως τα
μέσα του περασμένου αιώνα και οφειλόταν στην καύση μεγάλων ποσοτήτων άνθρακα
μέσα στην πόλη. Η αιθαλομίχλη περιέχει σωματίδια αιθάλης, διοξείδιο του θείου,
καθώς και άλλα συστατικά.
Η φωτοχημική αιθαλομίχλη (ή
φωτοχημικό νέφος), περιγράφηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1950. Είναι η
χημική αντίδραση των οξειδίων του αζώτου και των πτητικών οργανικών ενώσεων
κάτω από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Η αντίδραση αυτή λαμβάνει χώρα
μέσα στην ατμόσφαιρα και δημιουργεί αερομεταφερόμενα σωματίδια και
τροποσφαιρικό / επιφανειακό όζον.
Το φωτοχημικό νέφος θεωρείται ότι
είναι ένα πρόβλημα του σύγχρονου εκβιομηχανισμένου τρόπου ζωής. Εμφανίζεται σε
όλες σχεδόν τις σύγχρονες πόλεις, αλλά η παρουσία του είναι ιδιαίτερα αισθητή
σε ηλιόλουστες πόλεις με θερμά, ξηρά κλίματα και μεγάλο αριθμό οχημάτων.
Το φωτοχημικό νέφος αποτελεί σοβαρό
πρόβλημα σε πολλές πόλεις και μπορεί να βλάψει σοβαρά την ανθρώπινη υγεία. Το
τροποσφαιρικό / επιφανειακό όζον, το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο του
αζώτου και το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για τους
ηλικιωμένους, τα παιδιά και τα άτομα με καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις όπως
εμφύσημα , βρογχίτιδα και άσθμα. Επίσης, μπορεί να μειώσει την ικανότητα
λειτουργίας των πνευμόνων, να προκαλέσει δυσκολία στην αναπνοή, πόνο κατά την
βαθιά εισπνοή, συριγμό, βήχα και άλλα.
Κατά πόσο όμως η καύση ξύλων / πέλετ
μπορεί να επηρεάσει τις εκπομπές, και κατά συνέπεια τις συγκεντρώσεις ρύπων σε
μια πόλη – περιοχή και τι πρέπει να κάνουμε;
Καταρχάς, θα πρέπει να τονίσουμε ότι
το ξύλο έχει μικρότερο ενεργειακό / θερμικό περιεχόμενο σε σχέση με το
πετρέλαιο. Ενδεικτικά, σε 1 λίτρο πετρελαίου (περίπου 0.832 κιλά) αντιστοιχούν
περίπου 3.5 κιλά ξύλου. Συνεπώς, για να έχουμε την ίδια ποσότητα σε θέρμανση με
ξύλα θα πρέπει να κάψουμε αρκετά μεγαλύτερη ποσότητα. Το φυσικό αέριο αντίθετα,
ανά κιλό καυσίμου, περιέχει περίπου το ίδιο ενεργειακό περιεχόμενο με το
πετρέλαιο.
Όπως προκύπτει από τις μετρήσεις τα
πέλετ παρουσιάζουν – και μάλιστα με σημαντική διαφορά – τις μεγαλύτερες
εκπομπές σε σχέση με τα άλλα καύσιμα. Στον αντίποδα βρίσκεται το φυσικό αέριο, το οποίο παρουσιάζει τις
μικρότερες εκπομπές. Μάλιστα, οι εκπομπές των πέλετ βρέθηκαν περίπου 15 φορές
μεγαλύτερες από τις εκπομπές των διαφόρων λαδιών / παράγωγων του πετρελαίου και
1800 φορές μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες του φυσικού αερίου.
Από μια συνοπτική και ίσως απλουστευμένη
ανάλυση γίνεται σαφές ότι τουλάχιστον όσον αφορά τις εκπομπές CO2 και όχι μόνο πιο
«φιλικό προς το περιβάλλον» είναι το φυσικό αέριο, στην συνέχεια το πετρέλαιο
και τέλος τα ξύλα και πέλετ.
Η «πραγματική» αιτία της αιθαλομίχλης.
Η πραγματική αιτία για την εμφάνιση
της αιθαλομίχλης είναι ασφαλώς η αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Αυτό είναι
φυσικά κάτι που όλοι το γνωρίζουν. Η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης εξισώθηκε με
αυτήν του πετρελαίου κίνησης με αποτέλεσμα ο κόσμος να στραφεί σε φθηνότερες
λύσεις.
Όταν λοιπόν η τιμή του πετρελαίου
θέρμανσης μέσα σχεδόν σε ένα εξάμηνο αυξήθηκε περίπου κατά 30% και το μέσο οικογενειακό
εισόδημα μειώνεται διαρκώς, ο κόσμος είναι λογικό να στραφεί σε φθηνότερους
τρόπους θέρμανσης. Δυστυχώς όμως οι φθηνότεροι τρόποι θέρμανσης υποβαθμίζουν το
επίπεδο ζωής των κατοίκων αυξάνοντας τις συγκεντρώσεις ρύπων, κατά συνέπεια,
επιδρούν αρνητικά στην υγεία μας.
Χωρίς διάθεση καταστροφολογίας θα
έλεγα ότι αν δεν ληφθούν σύντομα κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση της
αιθαλομίχλης οι επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων δεν θα αργήσουν πολύ να
φανούν.
Δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα δει τίποτε. Δεν
έχουμε αντιμετωπίσει ακόμα πολύ χαμηλές θερμοκρασίες για να «φουλάρουμε» τα τζάκια
και τις ξυλόσομπες. Τότε, εάν οι τεράστιες εκπομπές καυσαερίων συνδυαστούν με
αρνητικές -αλλά όχι σπάνιες- κλιματολογικές συνθήκες, κυρίως άπνοια, μπορεί να
εμφανιστεί το φαινόμενο της αναστροφής, δηλαδή να εγκλωβιστούν οι ρύποι χαμηλά,
να μην μπορούν να διαφύγουν και να διασκορπιστούν. Τότε τα πράγματα μπορεί να
γίνουν πολύ επικίνδυνα.
Από έρευνες έχει προκύψει ότι για
κάθε 10 μικρογραμμάρια περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια (με διάμετρο 10 μικρά)
η θνησιμότητα του πληθυσμού αυξάνεται άμεσα κατά 0,6%. Σας φαίνεται μικρό; Σε
ένα λοιπόν 40ήμερο, καταγράφεται αύξηση θνησιμότητας 1,6%. Ας το σκεφτούμε στα
4-5 εκατομμύρια πληθυσμού της Αθήνας. Έχει υπολογιστεί ότι 5.000 ζωές θα σώζονταν
κάθε χρόνο μόνο στην Αθήνα, εάν μειώνονταν οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων
μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα της πόλης στα επίπεδα που βρίσκονται άλλες
ευρωπαϊκές πόλεις, δηλαδή κατά 20 μg/m3. Οι επιστήμονες του Τμήματος Χημικών
Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) εκτίμησαν το
οικονομικό κόστος αυτής της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για το 2012. Σύμφωνα με τους
υπολογισμούς τους το κόστος της επιβάρυνσης της δημόσιας υγείας το 2012, σε
σχέση με το 2011, ανέρχεται στα 40 εκατομμύρια ευρώ μόνο για τη μητροπολιτική
περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η αύξηση που παρατηρήθηκε στον αριθμό των
πιο λεπτόκοκκων σωματιδίων που εκπέμπονται κατά τη διάρκεια της καύσης ξύλων
στο εσωτερικό των σπιτιών.
Στην περίπτωση αυτή τα σωματίδια με
αεροδυναμική διάμετρο κάτω από 1μm φτάνουν τα 25.000 σωματίδια/m3 σε ένα σπίτι
με τζάκι σε σύγκριση με τα περίπου 10.000 σωματίδια/m3 σε ένα σπίτι χωρίς
τζάκι. Παρατηρείται δηλαδή μια αύξηση κατά 150% λόγω της χρήσης του τζακιού.
Πρόκειται
για μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία και απαιτείται από την κυβέρνηση και την
πολιτεία να πάρουν άμεσα μέτρα.
Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η
αυξημένη ρύπανση τόσο του ατμοσφαιρικού όσο και του αέρα εσωτερικών χώρων προτείνονται
μια σειρά μέτρων που δεν είναι τα μοναδικά αλλά τουλάχιστον είναι αναγκαία και θα
μπορούσαν να αποτελέσουν ανάχωμα στην επιβάρυνση της δημόσιας υγείας και κατά
συνέπεια στην οικονομική επιβάρυνση για ιατροφαρμακευτικές δαπάνες και
περίθαλψη είναι τα εξής:
- Αποξήρανση της χρησιμοποιούμενης ξυλείας και άλλων τύπων βιομάζας. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι στην χειρότερη περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιούμε ξύλα δεύτερης χρονιάς. Δηλαδή ξύλα που έχουνε κοπεί την προηγούμενη χρόνια.
- Επιδότηση της συντήρησης τζακιών και καυστήρων βιομάζας.
- Επιδότηση ή ακόμη και φορολογική ελάφρυνση για τη μετατροπή συμβατικών τζακιών σε ενεργειακά τζάκια
- Έλεγχος ποιότητας και πιστοποίηση των μπρικετών και των πέλετ βιομάζας ώστε να αναπτυχθεί η αγορά της βιομάζας για ενέργεια ορθολογικά, χωρίς να αυξάνεται η παράνομη υλοτομία.
- Αύξηση των ελέγχων για την αντιμετώπιση της παράνομης υλοτομίας.
- Επιδότηση της τοποθέτησης θερμοηλιακών συστημάτων στις στέγες / ταράτσες κτιρίων με ταυτόχρονο έλεγχο ποιότητας της εγκατάστασης από τους ενεργειακούς επιθεωρητές του ΥΠΕΚΑ. Σημειώνουμε ότι υπάρχουνε εναλλακτικά ηλιακά αερόθερμα κ.τ.λ.
Μακροπρόθεσμα και σε βάθος χρόνου,
επισημαίνεται ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις αρχές της
βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής για την εφαρμογή του μέτρου των ενεργειακών πιστοποιητικών
με σχετική νομοθετική ρύθμιση ώστε να αποφευχθούν στρεβλώσεις στην αγορά και
κατασκευή κατοικίας ώστε να μην παρατηρηθεί κερδοσκοπική αύξηση των τιμών με τη
δικαιολογία της καλύτερης ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων.
Οι προτάσεις δεν είναι μοναδικές αλλά τουλάχιστον
είναι οι αναγκαίες και άμεσες οι οποίες θα πρέπει να θεσπιστούνε από την
οργανωμένη Πολιτεία. Από την μια τα νοικοκυριά που πλέον έχουν στραφεί στον
κύριο και μοναδικό τρόπο θέρμανσης τα
ξύλα και άλλων τύπων βιομάζας να μην
συνεχίσουνε να επιβαρύνουνε την ατμόσφαιρα τόσο πολύ, από την άλλη να υπάρχουνε
πλέον οι κανόνες κοπής, κατασκευής, παραγωγής και εμπορίου προκειμένου να
αποφευχθεί όσο είναι δυνατόν η αύξηση εκπομπής μικροσωματιδίων από την καύση
ξύλων και άλλων τύπων βιομάζας με ότι
συνεπάγεται αυτό.
Σε κάθε περίπτωση επίσης θα βοηθήσει
την ελληνική επιχειρηματικότητα χωρίς να έχουνε φαινόμενα ακόμη και
παραεμπορίου με αγνώστου προελεύσεως και ποιότητας ξύλων και διαφόρων τύπων
βιομάζας από γείτονες χώρες.
Ευστρατίου Ν. Παράσχος
Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός